Zofia Celińska – życie za zasłoną szafy. Historia odwagi z okupowanej Warszawy

Nie zabiegała o uznanie. A jednak dzięki niej – i takim jak ona – człowieczeństwo przetrwało w czasach Zagłady. Zofia Celińska, kolporterka prasy podziemnej i Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, należała do tych, którzy pomagali, gdy groziła za to śmierć.

Przyjaźń silniejsza niż strach

Zofia Celińska urodziła się 8 lipca 1919 roku w Warszawie, w rodzinie inżyniera Romana Lipskiego i jego żony Anieli. Chodziła do gimnazjum im. Marii Konopnickiej, gdzie – jak później wspominała – połowa uczennic była pochodzenia żydowskiego. „I żadnych podziałów nie było” – dodawała. Te szkolne przyjaźnie nie zniknęły wraz z wybuchem wojny. Przeciwnie – okazały się silniejsze niż strach.

Podczas niemieckiej okupacji Zofia zaangażowała się w działalność konspiracyjną – roznosiła „Biuletyn Informacyjny” jako członkini Armii Krajowej i studiowała na tajnych kompletach SGH. Mieszkała z rodziną przy ul. Filtrowej 69. To tam ukrywała się jej dawna koleżanka z klasy, Zofia Lewinówna, wraz z wujostwem – Rachelą i Władysławem Kohanami. Ojciec Zofii zbudował dla nich skrytkę za szafą. Gdy dotarła do nich informacja o planowanej rewizji, rodzina pomogła znaleźć im nowe, bezpieczne miejsce w Milanówku.

„To było chodzenie po linie”

Pomocy potrzebowała także inna znajoma z czasów szkolnych – Ola Zweibaum. Czasem wpadała na Filtrową tylko na chwilę: żeby się wykąpać, odetchnąć, przebrać. Zofia i jej bliscy robili, co mogli. Ola, pochodząca z zasymilowanej rodziny, miała „dobry wygląd”, co pomagało jej przetrwać poza gettem. Dzięki takim drobnym, ale powtarzanym aktom wsparcia oraz pomocy przyjaciółek – również Heleny Balickiej – przeżyła wojnę.

Nie wszystkim się udało. Władysław Kohan zmarł na zawał jeszcze przed końcem okupacji. Rachela, jego żona, odebrała sobie życie w obawie przed ewakuacją Warszawy. Przetrwała natomiast Zofia Lewinówna, która po wojnie, wspólnie z Władysławem Bartoszewskim, stworzyła jedno z najważniejszych dzieł dokumentujących pomoc Żydom podczas Zagłady – książkę Ten jest z ojczyzny mojej.

Życie po wojnie – skromność i konsekwencja

Po wojnie Zofia Celińska ukończyła ekonomię na SGH i pracowała w Biurze Projektów Budownictwa Specjalnego. Była żoną Józefa Celińskiego, matką Andrzeja i Wojciecha – późniejszego działacza opozycji i polityka. W 2001 roku otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata, a w 2009 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarła 28 lipca 2016 roku w Wyszogrodzie, mając 97 lat. Spoczęła na warszawskich Powązkach – w ciszy, której sama przez życie nie szukała, ale która tak bardzo pasowała do jej postawy.