Tadeusz Gebethner to postać niezwykle barwna i wielowymiarowa – księgarz, piłkarz, działacz sportowy, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, a przede wszystkim człowiek, który ryzykował życie, by pomagać innym. Jego historia, choć znana w wielu środowiskach, kryje w sobie mniej znane, a zarazem heroiczne wątki. Jak „księgarz warszawski” i kapitan Polonii Warszawa pomagał Żydom w czasie Zagłady?

Początki życia Tadeusza Gebethnera – sportowiec, wydawca i patriota

Tadeusz Gebethner urodził się 18 listopada 1897 roku w Warszawie, w rodzinie o wielkich tradycjach intelektualnych i kulturalnych. Jego ojciec, Jan Robert Gebethner, był współwłaścicielem słynnego wydawnictwa Gebethner & Wolff, które zostało założone jeszcze przez jego dziadka Gustawa Adolfa Gebethnera w 1857 roku. Matka, Maria z domu Herse, współprowadziła renomowany dom mody w Warszawie.
Tadeusz już jako nastolatek stanął na czele drużyny piłkarskiej Polonii Warszawa, zostając jej pierwszym prezesem i kapitanem. Po trzech latach przerwał karierę piłkarską i studia, by wstąpić do 5. Pułku Ułanów Zasławskich. W 1920 roku walczył pod Lwowem. Po wojnie wrócił na studia w Wyższej Szkole Handlowej oraz do gry w piłkę. W barwach „Czarnych Koszul” rozegrał wiele meczów, a w 1921 roku wywalczył tytuł wicemistrza Polski. Jego kariera sportowa i praca w rodzinnym wydawnictwie uczyniły go jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci przedwojennej Warszawy.

Żołnierz i konspirator – działalność w Armii Krajowej

We wrześniu 1939 roku, Gebethner nie wahał się wziąć udziału w obronie ojczyzny. Jako oficer kawalerii w 102. Pułku Ułanów, brał udział w walkach o Grodno. Po klęsce kampanii wrześniowej przedostał się na Litwę, skąd udało mu się uciec i włączyć w działalność Związku Walki Zbrojnej. W 1941 roku wrócił do Warszawy, gdzie kontynuował walkę w strukturach Armii Krajowej pod pseudonimem „Jerzy”.

Pomoc dla Żydów w czasie Zagłady

Jednym z najbardziej poruszających wątków w biografii Tadeusza Gebethnera jest jego pomoc dla ukrywających się Żydów. W 1942 roku, w swoim mieszkaniu przy ul. Śniadeckich w Warszawie, schronienie znalazła rodzina Abrahamerów – Salomon, jego żona Ludwika oraz ich córka Alina. Gebethner zdobył dla nich fałszywe dokumenty i zorganizował opiekę medyczną, ratując Salomona przed utratą wzroku. Gdy w 1943 roku rodzina została aresztowana, Gebethner nie zawahał się zapłacić ogromnej łapówki, by ich uwolnić. Wiosną 1944 roku, dzięki kontaktom w Armii Krajowej, zorganizował dla Abrahamerów przerzut na Węgry, gdzie doczekali końca wojny.

Powstanie Warszawskie – dowódca i bohater

Podczas powstania warszawskiego Gebethner walczył jako dowódca odcinka „Południe” pod pseudonimem „Gustaw”. Zasłynął nie tylko z odwagi na polu walki, ale również z determinacji w ratowaniu rannych. Mimo dwóch poważnych ran, jakie odniósł podczas walk, nie opuścił swoich żołnierzy aż do kapitulacji powstania. Po upadku powstania trafił do obozu jenieckiego Stalag XI-A Altengrabow, gdzie zmarł na skutek odniesionych ran.

Pośmiertne uhonorowanie – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

W 1981 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował Tadeusza Gebethnera tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Tytuł ten, nadany na wniosek Aliny Gross (z domu Abrahamer), upamiętnia heroiczne czyny Gebethnera, który z narażeniem życia ratował swoich żydowskich sąsiadów w czasach największego zagrożenia.

Dziedzictwo Tadeusza Gebethnera – człowieka o wielu twarzach

Tadeusz Gebethner zapisał się w historii Polski jako człowiek niezwykły – sportowiec, działacz społeczny, patriota i bohater wojenny. Jego życie to dowód na to, że nawet w najtrudniejszych czasach można zachować człowieczeństwo i odwagę. Jego postawa inspiruje kolejne pokolenia do walki o najwyższe wartości – wolność, solidarność i szacunek dla drugiego człowieka.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o takich bohaterach jak Tadeusz Gebethner i ich wkładzie w historię Polski, odwiedź naszą sekcję historia Polski, gdzie znajdziesz inne fascynujące opowieści o niezłomnych ludziach.

Zapraszamy również na naszą stronę główną, gdzie odkryjesz historie, które poruszają i inspirują.