Wacław Zaorski „Ryba” – Cichociemny, który oddał życie w Mińsku

Wacław Mikołaj Zaorski vel Wacław Zanek vel Jerzy Michałowski ps. „Ryba”, „Łuska” (ur. 3 marca 1908 w Starych Bylinach, zm. 8 grudnia 1942 w Mińsku)

Polski ichtiolog, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, kapitan artylerii, Cichociemny. Bohaterski żołnierz, uczestnik kampanii wrześniowej, specjalista w dywersji i sabotażu, który po aresztowaniu przez Gestapo oddał życie, by nie zdradzić tajemnic konspiracji.

Edukacja i życie przedwojenne

Wacław Zaorski ukończył Gimnazjum Męskie Władysława Giżyckiego w Warszawie, zdając maturę w 1928 roku. Odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, a następnie kontynuował naukę na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W 1934 roku uzyskał tytuł inżyniera rolnika ze specjalnością ichtiobiologiczną i rybacką.

Zawodowo zajmował się administracją majątków ziemskich na terenie województwa warszawskiego, później pracował jako inspektor zbytu rolnego w Łucku.

Służba wojskowa i kampania wrześniowa

W sierpniu 1939 roku został zmobilizowany i przydzielony do 13 Pułku Artylerii Lekkiej. Walczył w kampanii wrześniowej, uczestnicząc m.in. w obronie Lublina.
Po kapitulacji dostał się do niewoli radzieckiej 29 września 1939 roku, z której udało mu się zbiec 16 października. Przekroczył granicę polsko-węgierską, a w grudniu 1939 roku dotarł do Francji.

Droga na Zachód i służba w PSZ

We Francji służył w 3 Pułku Artylerii Ciężkiej, a następnie w 3 Pułku Artylerii Lekkiej. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał przydział do 1 Dywizjonu Artylerii Lekkiej 1 Brygady Strzelców. Był oficerem obserwacyjnym.

Cichociemny – szkolenie i misja w Polsce

Zaorski zgłosił się do służby w okupowanym kraju. Przeszedł intensywne szkolenia specjalistyczne:

• kursy dywersyjne i strzeleckie (STS 25, Inverlochy),
• kurs spadochronowy (1 SBS Largo House),
• walki konspiracyjnej i odprawowy (STS 43, Audley End),
• dodatkowe kursy z zakresu sabotażu przemysłowego i technik ślusarskich.

28 lipca 1942 roku został zaprzysiężony na rotę Armii Krajowej. Awansowany na stopień kapitana 3 września 1942 roku.

W nocy z 3 na 4 września 1942 roku skoczył ze spadochronem w ramach operacji „Measles” na placówkę odbiorczą „Żaba” pod Łowiczem.

Działalność konspiracyjna

Po aklimatyzacji przydzielono go do IV Odcinka „Wachlarza”, gdzie pełnił funkcję zastępcy komendanta bazy w Mińsku. Uczestniczył w licznych akcjach dywersyjnych, m.in. 4 grudnia 1942 roku dowodził wysadzeniem niemieckiego transportu wojskowego w rejonie Plisy na trasie Mińsk–Borysów.

Aresztowanie i śmierć

8 grudnia 1942 roku został aresztowany przez Gestapo w Mińsku wskutek zdrady. W trakcie brutalnego przesłuchania, by uniknąć wydania tajemnic konspiracyjnych, popełnił samobójstwo, rozgryzając kapsułkę z cyjankiem potasu, w którą zaopatrzony był każdy cichociemny.

Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 69-4-7).

Awanse wojskowe

Podporucznik – 1 stycznia 1932
Porucznik – 1 stycznia 1937
Kapitan – 3 września 1942

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie, 11 listopada 1943 roku.

Życie rodzinne

Wacław Zaorski był synem Wacława i Ludwiki z domu Hińcz. Ożenił się z Wandą Chełmońską, z którą miał córkę Małgorzatę Annę (ur. 1937).

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka w Warszawie znajduje się tablica poświęcona Cichociemnym poległym za wolność Polski, na której widnieje nazwisko Wacława Zaorskiego.